نگاره لیلی و مجنون در بشقاب زرین فام سلجوقی از شاهکارهای سفال ایرانی است. یکی از تکنیک های سفالگری در ایران سلجوقی لعاب زرین فام بود. نگاره لیلی و مجنون در بشقاب زرین فام سلجوقی یکی از آنها بود. در واقع، لعاب زرین فام قرنها پیش از این کشف شده بود. اما در دوران سلاجقه بود که روج گسترده پیدا کرد. و مراکز مختلفی در ایران به ساخت سفالینه با این فن لعابکاری مشهور شدند. ری و کاشان دو مرکز اصلی ساخت ظروف زرین فام سلجوقی بود. مسئلۀ جالب، استفاده از قصهها و منظومههای ادبی بود. که بازنمایی آنها را اکثراً روی کاسه ها و بشقابهای زرینفام شاهد بودیم.
تاریخچه سفال زرین فام
یک روش سخت و پر از ظریفکاری که به کمک آن یک لایه از فلزات درخشان بر روی ظرف سفالی احیا می شد. این ظروف درخشنده اشیاء لوکس محسوب میشدند. و مملوء از تزیینات و نقوش مختلف بودند. ابداع این شیوه به قرون اولیۀ اسلامی بازمیگردد. و بر سر خاستگاه آن میان مورخین توافق نظر وجود ندارد. مصر، سوریه، عراق و ایران مراکز تولید این ظروف در صدر اسلام بودند.
اما اوج رواج آن در ایران مربوط به دورۀ سلجوقی است. در دورۀ ایلخانی نقاشی زرینفام را بیشتر به شکل کاشی میبینیم. که قاعدتاً در خدمت معماری بود. این شیوه در دوران صفویه نیز ادامه پیدا کرد. که اطلاعات کمتری دربارۀ آن وجود دارد. و اکثر محققین مهمترین دوران تولید تزیینات زرینفام را سلجوقی میدانند. کاشان، ساوه، ری، سلطانآباد و تخت سلیمان مراکز اصلی تولید لعاب زرین فام در ایران بود. که در سدههای ششم تا حدود نهم فعال بودند.
لیلی و مجنون در مکتب خانه در ظرف سلجوقی
استفاده از قصه ها و منظومه های ادبی یکی از مضامین رایج در ظروف لاستر این دوران بود. دو دلداده را در این تصویر از آنجا تشخیص میدهیم که بر خلاف بقیه روبروی هم نشستهاند. بازنمایی اولین دیدار لیلی و مجنون در مکتب خانه. روی یک ظرف خیلی بزرگ و با نقوش منحصربه فرد کار شده است.
این شاهکار زیبا در موزۀ دیوید در کپنهاگن نگهداری میشود.