گاو املش یکی از شاهکارهای سفالگری تاریخ ایران است. که در این مقاله قصد معرفی آن را داریم. این حجم یک مجسمه توخالی از گاو نر است. گاو سفالی املش حدود 1000 تا 800ق.م. ساخته شده است. در ناحیۀ املش واقع در استان گیلان، در شمال غرب ایران. زمانی که در تاریخ هنر ایران به عصر آهن موسوم است. این اثر در حال حاضر در موزه بریتانیا نگهداری می‌شود. یکی از مشهورترین موزه های جهان در کشور انگلستان، شهر لندن.
روش ساخت مجسمه سفالی گاو
مطالعات متعددی در موزه بریتانیا بر روی مجسمه سفالی گاو نر انجام شد. تحقیقات فن شناسی و آزمایشگاهی نتایج جالبی در برداشت. روش اصلی ساخت این مجسمه سفالی تکنیک فتیله ای است. روش فتیله یا کویل را در مقالات آموزشی کارگاه هنر کریت معرفی کردیم. اما از اسلب‌های سفالی هم برای فرمدهی بخشهایی از کار استفاده شده است. قسمت شکم و پشت این گاو انتزاعی با روش اسلب ساخته شده است. و جالب اینجاست که پاهای گاو نر قالبگیری شده است. بقیه قسمت ها با روش کویل شکل گرفته است.
کاربرد مجسمه انتزاعی گاو از گیلان
آثار مشابهی از این مجسمه در سایر تمدن ها یافت شده است. میگویند این اثر یک ظرف آیینی یا تشریفاتی بوده است. مجسمه بعداً در یک مقبره قرار داده شد. نمونه های مشابهی از آن از تپه مارلیک گیلان هم به دست آمد. ابعاد این گاو کوهاندار عبارت است از:
- 7 سانتیمتر ارتفاع
- 20 سانتیمتر طول
- 9 سانتیمتر عرض
یعنی، در واقع یک مجسمۀ کوچک سرامیکی به شمار می‌آید.
تاریخ نمایش گاو سفالی املش
مجسمه وقتی به بریتیش موزیم رسید کاملاً تکه شده بود. در فرآیندهای مرمت در موزه گاو سرامیکی ترمیم شد. گاو در موزه های متعددی به نمایش درآمد. از جمله اسپانیا، هند و یونان، از سال 2000 به بعد. گاو املش از سال 1962م. به لندن رفته است. اما در ایران بسیار از آن الگوبرداری شده است. تعداد زیادی ماکت با این طرح ساخته شده است. و مجسمه های بسیاری بر اساس آن شکل گرفته است. نمونه های مشابه گاو املش را از بازار ایران میتوانید خریداری کنید. که البته تغییراتی نیز در فرم و لعاب آن ایجاد شده است.
دیگر شاهکارهای سفالگری ایران شامل موارد زیر است. که در سایر مقالات کریت به آن خواهیم پرداخت:
- زرین فام سلجوقی
- بشقاب ویس و رامین
- سفال سیلک کاشان
- بازنمایی اولین دیدار لیلی و مجنون در مکتب خانه
- مرغ صراحی
- بهرام و آزاده
- جام انیمیشن شهر سوخته
- جام شوش